Yağlı Karaciğer Hastalığı

Karaciğer yağlanması nedir?

Karaciğerin vücudumuzdaki ikinci en büyük organdır. Yiyecek ve içeceklerden gelen besinlerin işlenmesine yardımcı olur ve kandaki zararlı maddeleri süzme/detoksifikasyon yolu ile kanı temizler. Karaciğer yağlanması (STEATOZ), karaciğer hücrelerinde fazla yağ depolanması ya da birikmesi durumudur. Normal şartlar altında karaciğerde az miktarda yağ bulunur, ancak bunun çok olması ileri evre karaciğer hastalığı için risk taşır.

Yağlanmaya bağlı karaciğer hasarı nasıl olur?

Karaciğerde biriken aşırı yağ, iltihap ve ölü doku (fibrozis/skar doku) oluşturabilecek şekilde karaciğer hasarına neden olabilir. Daha ağır vakalarda, bu yara dokuları siroz ve ilerde de karaciğer yetmezliğine yol açabilir.

Alkol kullanmayan ya da çok az alkol kullanan bireylerde gelişen karaciğer yağlanması neden olur?

 Alkole bağlı olmayan karaciğer yağlanması (NAFLD) olarak bilinir. Çok fazla alkol tüketen bir kişide alkole bağlı karaciğer yağlanması hastalığı (AFLD) gelişir.

Alkole bağlı olmayan karaciğer yağlanmasından muzdarip kişilerde de, ciddi bir karaciğer yağlanması hastalığı türü olan alkolsüz yağlı karaciğer iltihabı (steatohepatit: NASH) geliştirebilir. Bu türde karaciğer dokusu üzerinde görülen hasar, ağır alkol kullanımından kaynaklanan hasara benzerlik gösterir ve hastalarında %20’sinde siroza neden olup, yine karaciğer yetmezliği ile sonuçlanabilir.

Karaciğer yağlanmasın nedenleri nelerdir?

Karaciğer yağlanması, vücut çok fazla yağ ürettiğinde veya ürettiği yağı yeterince etkili bir şekilde tüketmediğinde gelişir. Fazla yağ karaciğer hücrelerinde depolanır. Şişmanlık, kandaki yüksek kan şekeri, insülin direnci ve özellikle trigliseritler olmak üzere, yüksek yağ ve kolesterol seviyelerinin, bu hastalığın gelişiminde önemli olduğu kanısındayız. Ayrıca, düzenli alkol almak önemli bir karaciğer yağlanma nedenidir. Karaciğer yağlanmasının nedenleri arasında gebelik, hızlı kilo kaybı, hepatit c virüs enfeksiyonu, çeşitli ilaçların yan etkileri (meme kanser ilacı tamoksifen) sayılabilir.

Karaciğer yağlanması belirtileri nelerdir?

Birçok vakada, herhangi bir sorun yoktur. Ancak karaciğer yağlanması belirtileri arasında karnın sağ üst tarafından zaman zaman ağrı gelişebilir. Hastalık siroz halinde ise yani ileri evre ise kaşıntı ve kaşıntıya bağlı olarak ciltte gelişen kızarıklıklar, karında su toplaması nedeniyle şişkinlik meydana gelebilir. İleri evre siroz varsa da, halsizlik, yorgunluk, kilo kaybı, iştahsızlık, cilt/gözlerde sarılık, burun kanaması, bacaklarda şişme, erkeklerde meme büyümesi, kıllanmada azalma, ciltte ağ benzeri damar gruplar olabilir.

Fizik muayenede yağlı karaciğer hastalığı tespit edilebilir mi?

Siroz yoksa yağlı karaciğer belki biraz büyük olarak kaburga altında ele gelebilir. Siroz varsa karında su, büyümüş dalak, ciltte genişlemiş kan damarları olarak görünümler olabilir. Yani sadece muayene ile karaciğer iltihaplanması yağlı karaciğer teşhis edilemeyebilir. 

Kan tahlilleri ile yağlı karaciğer hastalığı tespit edilebilir mi?

Doktor tarafından istenen alanin aminotransferaz testi (ALT) ve aspartat aminotransferaz testi (AST) testleri yüksek olabilir ama normalde olabilir. Yani kan testleri ile yağlı karaciğer hastalığını tespit edemeyebiliriz. Her olguda insülin direnci varlığı araştırılmalıdır. Karaciğer enzimleri değerlerinin yüksek çıkması, basit karaciğer yağlanmasında olabilir. Ama daha ileri evre hastalığında bir bulgusu olabilir. Siroz olup bütün kan tahlillerinin normal olması da mümkündür.

Yağlı karaciğer hastalığının tespitinde asıl yöntemler nelerdir?

Ultrasonografi ve karaciğer sertliğini ölçmek için düşük frekanslı ses dalgaları kullanan titreşim kontrollü geçici elastografi ya da diğer adıyla ‘Fibroscan’ yapılması da mümkündür. Bu testler sayesinde karaciğer üzerindeki yara izleri kontrol edilebilir. Hastalığın evresi güvenilir ve risksiz olarak belirlenir.

Yağlı karaciğer hastalığın teşhisinde karaciğer biyopsisi yapılır mı? Biyopsinin riskleri nelerdir?

Karaciğer hastalığının ne kadar ağır olduğunu belirlemenin en iyi yolu aslında biyopsi olarak kabul edilir. Karaciğer biyopsisi sırasında, uyuşturulan bölgeden doku örnekleri alınır ve incelenir. Bu test sayesinde karaciğer yağlanmasının yanı sıra karaciğerde sertleşme ve yara dokusunun oluşması belirlenebilir. Ama riskleri (kanama, safra kesesinin delinmesi, akciğer yaralanması, ciddi ağrı….) vardır, her zaman doğru değildir ve sonuçlanması zaman alır.

Karaciğer yağlanmasının tedavisi nedir?

Hedef diyet ve egzersiz ile insülin direncinin kırılmasıdır. Kilo kaybı vücut ağırlığının %7’si kadar olunca karaciğer toparlamaktadır. Ayrıca yağlı iltihaplı (NASH) karaciğer hastalığının tedavisinde siroz yoksa, insülin direncini kıran pioglitazon (glifix) isimli ilaç kullanılmaktadır. Basit yağlanma ise hastada sadece diyet ve egzersiz önerilmektedir. Siroz varsa destek tedavileri verilir, gerekirse de hastaların karaciğer nakil programında olmaları gerekmektedir. Yağlı iltihaplı karaciğeri olan olgular, alkol kullanmamalıdır. Takipte ise bu destek ve ilaç tedavilerinin sonunda karaciğerin iyileşip iyileşmediğini FİBROSCAN ile kolayca anlayabiliyoruz.

Kaynaklar

Non-alkolik yağlı karaciğer hastalığı
Non alkolik steatohepatitli hastalarda antinükleer antikor prevalansı ve önemi
Literatürden Seçmeler Alt düzeyleri normal non-alkolik yağlı karaciğer hastalığında ciddi karaciğer hastalık riski: İnsulin rezistansı ve diyabetes mellitusun rolü
Nonalcoholic fatty liver disease
Prevalence of fatty liver in children and adolescents
Guidelines for the diagnosis and treatment of nonalcoholic fatty liver diseases